Bewegen en sport na transplantatie

Na transplantatie moet uw lichaam herstellen van de operatie. U heeft waarschijnlijk ook geen goede conditie meer. Begin daarom rustig en bouw het bewegen langzaam op.

De eerste weken na transplantatie

Na de transplantatie heeft u een wond. Die moet u de eerste 6 weken tot 3 maanden na de transplantatie zo weinig mogelijk belasten. Dat betekent:

• geen buikspieroefeningen
• niet zwaar tillen
• niet fietsen, er is altijd een risico op een ongeluk waardoor het stuur in uw buik kan komen

U kunt wel alvast beginnen met het opbouwen van uw conditie. Bijvoorbeeld door te wandelen, fietsen op een hometrainer of bewegen op een crosstrainer.

Bewegen en sporten na 3 maanden

Vanaf 3 maanden beginnen met meer beweging en sport. Het beste is om 5 dagen per week 30 minuten per dag te bewegen. Als 30 minuten in 1 keer te veel is, kunt u bijvoorbeeld ook 3 keer 10 minuten bewegen.

U kunt fietsen, wandelen, hardlopen, zwemmen, fitness, aerobics, dansen of yoga. Kies vooral een activiteit die u leuk vindt om te doen.

Als u lang weinig inspanning heeft gehad, is het normaal dat u zich anders voelt tijdens het bewegen, bijvoorbeeld: 

• snellere hartslag
• snellere ademhaling
• zweten
• vermoeide spieren
• hogere lichaamstemperatuur
• een moe gevoel

Welke sport kunt u beter niet doen

Het is beter om geen vecht- of contactsporten te doen vanwege de kans op een stomp of schop op de plek van het nieuwe orgaan. Als u wel zo'n sport doet, hou dan goed in de gaten of u  buikpijn krijgt na een stomp of schop in de buik. Heeft u langere tijd buikpijn, ga dan zo snel mogelijk naar uw huisarts.

Hoewel bewegen goed is voor u en uw nieuwe orgaan zijn er ook momenten wanneer u dit beter niet kan doen of zelfs moet stoppen.

Ga niet sporten als u zich niet goed voelt of als u koorts hebt. Wacht een paar dagen totdat u zich weer beter voelt. U kunt dan weer sporten of bewegen.

Bent u aan het sporten of bewegen en krijgt u last van duizeligheid, licht in het hoofd of misselijkheid of pijn op de borst, nek of arm? Of heeft u in de 2 uur na de beweging uw nog steeds een snelle hartslag en ademhaling en/of u blijft zweten? 

Stop dan met bewegen en bel uw huisarts of transplantatie dokter.

Na de transplantatie krijgt u verschillende soorten medicijnen. Zo krijgt u afweer onderdrukkende medicatie, bloeddrukverlagende medicatie, medicijnen voor hoog cholesterol en soms antibiotica als u een infectie heeft. Deze medicijnen kunnen bijwerkingen hebben die u klachten geven bij bewegen of sporten.

Minder weerstand

Door de afweer onderdrukkende medicijnen heeft u minder weerstand. Overdrijf daarom het sporten niet en voorkom dat u uw lichaam uitput. Als u sport als hobby of om in een goede conditie te blijven, is er niets aan de hand.

Als u op een hoog niveau wilt sporten, is het beter om eerst met uw arts te overleggen. U heeft dan deskundige begeleiding nodig van bijvoorbeeld een sportarts. Voor advies kunt u ook terecht bij Stichting Sport en Transplantatie.

Hoge bloeddruk

Neoral® (ciclosporine) en Prograft® (tacrolimus) zijn afweer onderdrukkende medicijnen die de bloeddruk kunnen verhogen. Met een hoge bloeddruk kunt u gewoon sporten en trainen, maar let wel op het volgende:

• Beweeg niet te intensief. Wandelen, fietsen, zwemmen en sporten op de crosstrainer kan wel gewoon, maar niet op maximale intensiteit.
• Let op de ademhaling en probeer door te ademen. Dit is vooral belangrijk bij krachttraining.

Wanneer u een te hoge bloeddruk heeft kan u bloeddrukverlagende medicijnen krijgen. Hiervan gaat uw hart langzamer kloppen en ontspannen uw bloedvaten. Als u gaat bewegen duurt het hierdoor even voordat uw lichaam 'op gang komt' en zich kan aanpassen aan de beweging. Ook als u bloeddruk verlagende medicijnen slikt kunt u bewegen en sporten. Hiervoor hebben wij de volgende adviezen

• Begin niet in 1 keer heel fanatiek met beweging. Dit kan klachten geven als duizeligheid, licht in het hoofd worden, misselijkheid en 'koud zweet'.
• Lang opwarmen, intensiteit van de activiteit opbouwen, voldoende drinken en een lange cooling-down zijn belangrijk om uw hart en vaten de tijd te geven om zich aan te passen aan de beweging.

Spierzwakte en spierpijn

Door Prednison kunt u last krijgen van spierzwakte. Ook met spierzwakte is bewegen en trainen gewoon mogelijk. Krachttraining kan uw spierkracht verbeteren. Eet wel voldoende voeding met veel eiwit. Eiwitten bevatten de bouwstenen van uw spieren en zijn nodig als u wilt aansterken. Meer daarover leest u bij voeding.

Neoral® (ciclosporine) en Prograft® (tacrolimus) kunnen ervoor zorgen dat uw spieren sneller verzuren. Uw spieren voelen dan vermoeid. Dit gebeurt vooral bij conditietraining en minder snel bij krachttraining. Als u wel uw conditie wilt opbouwen kunt u ook intervaltraining doen, zoals high intensity interval training (HIIT).

Statines zijn medicijnen die het cholesterol verlagen. Statines kunnen spierpijn veroorzaken. Verandering van Statine kan de bijwerking verminderen. Geef het bij uw arts aan als u deze klachten heeft en vraag naar de mogelijkheden.

Kortademigheid

Door Neoral® (ciclosporine) en Prograft® (tacrolimus) kunt u kortademig worden. U kunt dan nog steeds bewegen en sporten. Als uw conditie beter wordt, heeft u vaak minder last van kortademigheid.

Trillen en gevoelsstoornissen

Door Neoral® (ciclosporine) en Prograft® (tacrolimus) kunt last krijgen van trillen of een ander gevoel in uw voeten of handen. Met deze klachten is bewegen en trainen gewoon mogelijk. Door de verandering van gevoel in uw voeten en/of handen kunt u wel meer moeite hebben met uw evenwicht. Balansoefeningen zijn dan mogelijk moeilijker om te doen.

Botontkalking

Prednison heeft onder andere als bijwerking dat het op den duur kan leiden tot botafbraak (osteoporose). Daardoor heeft u meer kans op botbreuken.

Door beweging krijgen botten een prikkel om botweefsel aan te maken. De botten worden daardoor sterker. Vooral krachttraining is goed voor de aanmaak van botweefsel, omdat er veel druk op de botten wordt uitgeoefend. Voor de aanmaak van bot kunt u ook calcium en vitamine D eten of slikken. Zie daarvoor ook de informatie bij 'Voeding'.

In mijnUMCG staan de uitslagen van uw lichaamsmetingen zoals bloeddruk en gewicht en laboratoriumonderzoek. U kunt het ook aan uw arts vragen als u geen mijnUMCG heeft.

Met deze metingen zie u hoe het gaat met uw spieren na een transplantatie:

• Creatinine in 24-uurs urine (mmol/24h)

Het lichaam breekt steeds oude spiervezels af en maakt nieuwe aan. Bij het afbreken van spiervezels komt Creatinine vrij. Dit komt in het bloed terecht en wordt via de nieren uitgescheiden en plast u uit. De creatinine is te meten in de 24-uurs urine. Iemand die meer spieren heeft, plast ook meer creatinine uit. Krijgt u meer spiermassa door bewegen en sporten? Dan ziet u dat aan de de stijging van Creatinine in de 24-uurs urine.

• Cholesterol in bloed

Er zijn 2 soorten cholesterol. Het slechte cholesterol (LDL-cholesterol) zorgt voor kalk in de bloedvaten. Het goede cholesterol (HDL-cholesterol) zorgt voor de afvoer van het slechte cholesterol. Door meer te bewegen stijgt het goede cholesterol. Uw lichaam kan dan beter het slechte cholesterol afvoeren.

• Omtrek meten

Als u gaat sporten is het mogelijk dat u geen of heel weinig gewicht verliest of zelfs zwaarder wordt. Dat kan komen doordat u meer spiermassa krijgt door het bewegen. Spieren wegen meer dan vet. Blijf dus bewegen, ook als u zwaarder wordt.

Een goede manier om verandering te meten is door uw omtrek te meten, bijvoorbeeld van uw buik of heupen. Zelfs als uw gewicht niet verandert of als u zwaarder wordt, kunt u toch slanker worden. Kijk op de site van de Hartstichting om te zien hoe u de omtrek meet.

Binnen en buiten het ziekenhuis zijn er mogelijkheden voor zorg op het gebied van beweging en sporten.

Binnen het UMCG

• als u nog bent opgenomen komt de fysiotherapeut van de afdeling bij u langs. U krijgt advies over hoe u begint met bewegen na de transplantatie. U krijgt ook oefeningen om in het ziekenhuis en thuis te doen.
• als u uw leefstijl wilt veranderen, kunnen we u verwijzen naar de leefstijlpolikliniek in het UMCG. U krijgt advies van een leefstijlcoach, diëtist en fysiotherapeut.

Buiten het UMCG

• u kunt wandelen met andere transplantatie patiënten in de wandelgroepen van Walk&Talk. Aanmelden kan via de website.
• voor begeleiding en advies bij bewegen en sporten kunt u naar een fysiotherapeut buiten het UMCG. Hier heeft u geen verwijzing voor nodig. Controleer uw zorgverzekering of een bezoek aan de fysiotherapeut wordt vergoed.
• als u overgewicht heeft en begeleiding wilt bij het veranderen van uw leefstijl, kunt u meedoen aan een gecombineerde leefstijl interventie (GLI). Hier heeft u een verwijzing voor nodig van een arts, dit kan ook uw huisarts zijn. Meedoen aan de GLI wordt vergoed uit de basiszorgverzekering.
• vertel uw fysiotherapeut of trainer dat u getransplanteerd bent. Die kan daar rekening mee houden. Krijgt u vragen over uw transplantatie die u niet kunt beantwoorden, dan kunt u uw arts vragen.
• tijdens een afspraak bij de leefstijlpolikliniek in het UMCG kunne we u verwijzen naar een zorgverlener buiten het UMCG
• vraag uw huisarts naar een fysiotherapeut of gecombineerde leefstijl interventie (GLI) bij u in de buurt

Kosten fysiotherapie

U krijgt vanaf de 21e behandeling de kosten vergoed vanuit de basisverzekering. Bekijk de voorwaarden voor vergoeding en lees meer over de kosten van zorg

Na de eerste 12 maanden bekijken we opnieuw of er nog fysiotherapie nodig is.