Psychose: over de ziekte

Iemand met een psychose ziet of hoort soms dingen die er niet zijn (hallucinaties) en heeft bepaalde ideeën die niet kloppen (wanen). Iemand kan bijvoorbeeld stemmen horen of erg achterdochtig zijn. Een psychose heeft veel invloed op het dagelijks leven, bijvoorbeeld in relaties, sociale contacten, werk of studie.

Iemand met een psychose heeft een andere ervaring van de werkelijkheid. Soms ziet iemand beelden of hoort stemmen die er voor anderen niet zijn. Of denkt dat hij achtervolgd wordt. Deze ervaringen kunnen verwarrend en angstaanjagend zijn. Een psychose is erg ingrijpend, ook voor de partner, familie of vrienden. Niet iedereen merkt meteen dat hij een psychose doormaakt. Het zijn vaak de mensen in de omgeving die merken dat er iets aan de hand is.

Hoe vaak komt het voor?

  • 1 op de 100 mensen krijgt in hun leven te maken met een psychose
  • vooral jongvolwassenen (tussen de 14 en 30 jaar) krijgen een psychose. Dit zijn ongeveer 3.000 jongvolwassenen per jaar in Nederland
  • meer mannen dan vrouwen krijgen in hun leven een psychose
  • meer vrouwen dan mannen krijgen hun eerste psychose na het veertigste levensjaar

Klachten en symptomen

Een psychose begint meestal met milde verschijnselen. Soms worden problemen dan al door anderen opgemerkt. Een naderende psychose kan bijvoorbeeld beginnen met één of meer van de volgende verschijnselen:

  • erg gespannen en prikkelbaar zijn
  • alleen willen zijn
  • schuw en angstig zijn
  • problemen hebben met slapen
  • problemen hebben met concentratie
  • plotselinge, bijzondere interesse hebben voor magie, het paranormale, het geloof of filosofie

Kenmerken (symptomen) van een psychose zijn:

  • bijzondere waarnemingen, zoals het horen en zien van dingen die anderen niet beleven (hallucinaties)
  • bijzondere en stellige overtuigingen die niet met de werkelijkheid overeenkomen (wanen)
  • problemen in het logisch denken, zoals verwardheid of van de 'hak op de tak-denken'

Deze verschijnselen gaan vaak samen met moeite om initiatief te nemen. Emoties zijn soms vlakker geworden. Ook kan iemand last hebben van verandering in stemming, zoals somberheid (depressie) of juist van het hebben van heel erg veel energie (manie). Ook kan iemand prikkelbaar worden of het dag- en nachtritme omkeren. De klachten en symptomen kunnen zo erg worden dat iemand het gevoel krijgt dat hij het contact met de werkelijkheid verliest.

Oorzaken

Een psychose heeft vaak meer dan één oorzaak. Deze oorzaken kunnen per persoon verschillend zijn, maar toch leiden tot dezelfde ziekte. Vaak speelt onderliggende kwetsbaarheid een rol, zoals:

  • erfelijkheid. Familieleden hebben ook een psychische aandoening
  • een nare gebeurtenis op jonge leeftijd zoals veel gepest zijn of lichamelijk of seksueel misbruik
  • andere psychiatrische stoornissen zoals een ernstige depressie, een bipolaire stoornis of een Autisme Spectrum Stoornis (ASS)

Meestal is er een stressfactor die ervoor zorgt dat er psychische klachten ontstaan, zoals:

  • een nare gebeurtenis zoals het overlijden van een belangrijk persoon, verlies van werk of een echtscheiding
  • een positieve gebeurtenis zoals het krijgen van een nieuwe relatie of starten met nieuwe studie of baan
  • gebruik van cannabis of alcohol. Vooral als iemand al vanaf jonge leeftijd en/of grote hoeveelheden gebruikt
  • lichamelijke oorzaken, bijvoorbeeld door een ziekte

Soms is het niet heel duidelijk waardoor iemand een psychose krijgt en vinden we geen oorzaak.

Psychose en schizofrenie: wat is het verschil?

Psychose en schizofrenie worden vaak door elkaar gebruikt. Toch is het niet hetzelfde. Een psychose is een verzamelnaam voor de symptomen, zoals waanideeën. Schizofrenie is de diagnose die iemand krijgt als hij minimaal een maand psychosen heeft (gehad). En daar nog minstens een half jaar (rest)klachten door heeft. Bij schizofrenie komt namelijk veel meer kijken. Mensen hebben dan bijvoorbeeld ook problemen met organiseren en motivatie.

Heeft u nog vragen?

U kunt de polikliniek Psychose bellen van maandag tot en met vrijdag, tussen 8.00 en 16.30 uur.