Lichaam doneren

U kunt uw lichaam na uw overlijden ter beschikking stellen aan de wetenschap. Door dat te doen, draagt u bij aan opleiding en onderzoek.

Momenteel geen inschrijving voor lichaamsdonatie mogelijk

Op dit moment kunnen we geen nieuwe lichaamsdonoren inschrijven. Zodra dit wel weer kan, leest u dat hier.

Wat betekent het om lichaamsdonor te zijn?

Als u uw lichaam ter beschikking stelt, dan doet u een belangrijke bijdrage aan de medische wetenschap en onderwijs. Studenten leren dankzij gedoneerde lichamen over anatomie en lichaamsbouw. Chirurgen kunnen oefenen en meer ervaring krijgen met chirurgische handelingen. Daarnaast kunnen we ook onderzoek doen met gedoneerde lichamen als het gaat om de precieze bouw van het menselijk lichaam. Zo kunnen we nieuwe behandelmethoden, chirurgische ingrepen en onderwijsmethodes ontwikkelen en de kwaliteit van zorg verbeteren.

We gebruiken een lichaam bijvoorbeeld voor:

  • wetenschappelijk onderzoek aan bouw en functie van het menselijk lichaam
  • onderwijs binnen biomedische studies op universitair en hbo-niveau
  • bij- en nascholing voor biomedische zorgprofessionals zoals artsen, verpleegkundigen, tandartsen
  • onderwijs- en opleidingsdoeleinden van ziekenhuizen en andere (para)medische zorginstellingen (bijv. fysiotherapiepraktijken)
  • onderwijs- en opleidingsdoeleinden binnen privé-klinieken
  • de ontwikkeling van digitale anatomie-applicaties voor biomedisch onderwijs en biomedische opleiding

We gebruiken dan een heel lichaam, of onderdelen van een lichaam. Het doel is wel om een lichaam zo goed mogelijk te gebruiken. Het wordt gebalsemd of ingevroren en daarna 1 keer of vaker gebruikt.

Verschil lichaam doneren en organen of weefsel doneren

Het doneren van een lichaam is niet hetzelfde als het doneren van organen of weefsel. Het verschil is dat bij orgaandonatie organen worden gebruikt voor transplantatie. Wilt u behalve uw lichaam ook organen doneren? Dat werkt zo: 

  • doneren van organen en weefsels gaat altijd voor lichaamsdonatie
  • na donatie van organen zoals hersenen, hart en lever is het lichaam meestal niet meer geschikt voor lichaamsdonatie
  • na donatie van weefsels zoals huid en hoornvlies is het lichaam meestal wel nog geschikt voor lichaamsdonatie.

Lees meer over het doneren van weefsel en organen. Als u organen, weefsel of beide wilt doneren, dan kunt u dat regelen via het Donorregister.

Video bekijken Scannen
  • Wilt u uw lichaam ter beschikking stellen van de wetenschap? Bespreek met uw naasten dat u dat wilt. Een lichaam doneren werkt volgens inschrijving. Dat kan alleen als er een inschrijvingsperiode is. U kunt ons bellen of een e-mail sturen, geef aan dat u zich wilt inschrijven als lichaamsdonor. U krijgt daarna informatie van ons, met een voorbeeld van een wilsbeschikking en een aantal formulieren die u moet ondertekenen.

    Die formulieren en de wilsbeschikking stuurt u aan ons terug. Zonder wilsbeschikking kunnen we uw lichaam niet aannemen. Dus ook niet als u bijvoorbeeld een notariële akte met een wens tot beschikbaarstelling heeft laten maken. Een notariële akte is dan niet geldig. U krijgt daarna een schriftelijke bevestiging van ons, met een kopie van de wilsbeschikking.

  • Als u lichaamsdonor bent, dan is het belangrijk dat wij na uw overlijden uw medisch dossier kunnen inzien. U geeft daarom bij uw aanmelding toestemming aan ons om na uw overlijden uw medisch dossier in te zien. Dat doet u met een machtigingsformulier. Via de huisarts vragen we dan de bruikbare medische gegevens van u op.

    Medische gegevens

    We vragen alleen uw geslacht, leeftijd bij overlijden en relevante medische gegevens op. Die gegevens bewaren we bij uw lichaam. Relevante medisch gegevens zijn:

    • aandoeningen en ingrepen waardoor het lichaam is veranderd. Bijvoorbeeld door artrose, operaties, kanker of dementie
    • informatie over implantaten, prothesen, pompen die iemand misschien heeft
    • informatie over stoffen die een risico kunnen zijn voor de mensen die met een lichaam werken. Bijvoorbeeld chemotherapie en/of radiotherapie vlak voor het moment van overlijden, of bepaalde infectieziekten.  

    Lees meer informatie over hoe wij omgaan met uw privacy.

  • Er zijn een paar voorwaarden: u bent ouder dan 18 en u woont in Nederland. We geven wel voorrang aan inwoners uit de provincies Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel en Flevoland.

    Wanneer kunnen we een lichaam niet aannemen?

    Een lichaam moet het liefst binnen 24 uur in ons ziekenhuis zijn en uiterlijk binnen 48 uur. Daarna kunnen we een lichaam niet meer aannemen. Dit heeft te maken met de ontbinding van het lichaam. Er kunnen ook andere redenen zijn waarom we een lichaam niet aannemen, bijvoorbeeld:

    • we hebben in korte tijd te veel lichamen binnengekregen
    • iemand is om het leven gekomen door een ongeval
    • een lichaam is ernstig verminkt
    • na een obductie. Dit heet ook wel autopsie, sectie of postmortaal onderzoek. Het lichaam is dan niet meer te gebruiken voor onderwijs
    • als iemand een infectieziekte zoals HIV, TBC of Hepatitis A of B heeft
    • als iemand een BMI van meer dan 30 heeft
    • bij zelfdoding
    • als iemand in het buitenland overlijdt. Het lichaam kan niet op tijd in ons ziekenhuis zijn

    Na overlijden bekijkt de uitvaartondernemer ook altijd of een lichaam geschikt is voor lichaamsdonatie. Dit heet ook wel een schouwing.

  • Na uw overlijden komt uw lichaam naar het UMCG. We werken hiervoor samen met uitvaartondernemer Hulzebus.

    Vervoer lichaam

    Het ophalen en het vervoer van uw lichaam naar het UMCG is tot 100 kilometer gratis. Het UMCG betaalt de kosten. Als de uitvaartondernemer meer kilometers moet rijden om uw lichaam op te halen en naar het UMCG te brengen, stuurt de uitvaartondernemer daarvoor een rekening aan uw nabestaanden. Als u geen nabestaanden heeft, dan moeten de kosten betaald worden uit uw erfenis.

    Uitvaartkosten

    De uitvaartondernemer regelt ook aangifte van overlijden en het verlof tot ontleding bij de gemeente. De uitvaartondernemer brengt kosten in rekening voor de zorg en het doen van aangifte. Dit is in totaal ongeveer 150 euro. Hoeveel het precies kost, kunt u de uitvaartondernemer vragen.

    U kunt voor de zekerheid een uitvaartverzekering afsluiten. Als we bijvoorbeeld een lichaam toch niet kunnen aannemen, komen uw nabestaanden niet voor onverwachte kosten te staan.

    Kosten crematie

    Uiteindelijk laten we de lichaamsdelen cremeren. UMCG betaalt dan de kosten voor de crematie. We laten de as uitstrooien over de Noordzee. Het is niet mogelijk de as te bewaren voor nabestaanden.

  • U kunt de wilsbeschikking altijd intrekken. Dat moet schriftelijk. U krijgt van ons daarna een schriftelijke bevestiging van de herroeping. We sturen ook de originele wilsbeschikking aan u terug.

  • Er zijn een aantal zaken die uw nabestaanden moeten regelen. U krijgt daarover informatie van ons. Daarom is het ook belangrijk dat u uw naasten vertelt dat u uw lichaam wilt doneren.

    Nabestaanden moeten bijvoorbeeld meteen na uw overlijden de uitvaartondernemer bellen. Die controleert eerst of uw lichaam geschikt is voor lichaamsdonatie. Dit heet ook wel een schouwing. Als uw lichaam geschikt is voor lichaamsdonatie, dan zorgt de uitvaartondernemer dat u naar het UMCG wordt gebracht. Dat moet binnen 24 en 48 uur na het overlijden.

    Afscheid nemen

    De periode waarin uw nabestaanden afscheid kunnen nemen en een uitvaart kunnen voorbereiden is kort. Dat kan heel aangrijpend zijn. Ook als uw nabestaanden weten dat u uw lichaam heeft gedoneerd. We houden binnen de mogelijkheden altijd zo veel mogelijk rekening met uw wensen en die van uw nabestaanden.

    Crematie

    Als een lichaam of lichaamsdelen niet langer gebruikt kunnen worden, laten we deze cremeren. Het gaat dan om meerdere lichamen of delen van lichamen tegelijk. We werken hiervoor samen met Crematorium Groningen.

    De as van de verschillende personen wordt in 1 keer uitgestrooid over de Noordzee. Hiervoor werken we samen met Aqua Omega. We kunnen de as dus niet bewaren voor nabestaanden. Ook kunnen we nabestaanden geen informatie geven over het moment van de crematie en verstrooiing.

  • Een gedoneerd lichaam blijft in het UMCG. Soms gaat een lichaam naar een andere instelling om scans of gespecialiseerde afbeeldingen van het lichaam te maken. UMCG houdt toezicht en na afloop komt het lichaam altijd weer terug naar het UMCG. Als er een verzoek van een andere universiteit in Nederland komt om een lichaam over te nemen van het UMCG, bijvoorbeeld omdat er een tekort aan lichamen is, dan gebeurt dit alleen als het doel van het gebruik volledig in lijn ligt met het beleid van het UMCG. Maar zulke verzoeken komen bijna nooit voor.

    Het Groninger Lichaamsdonatieprogramma heeft geen samenwerking met zogenaamde ‘body brokers’. Dit zijn bedrijven die gedoneerde lichamen of lichaamsdelen aanbieden en verkopen.

    Balsemen of invriezen

    Een lichaam wordt gebalsemd of ingevroren. We willen een lichaam zo goed mogelijk gebruiken, soms is dat 1 keer, soms vaker. Soms delen we een lichaam op, andere keren gebruiken we een heel lichaam voor wetenschappelijk onderzoek.

    Lichaamsdelen of organen behandelen we met een speciale stof, dit heet ook wel prepareren. Door het prepareren kunnen we weefsel lang bewaren. Met deze preparaten kunnen we goed de anatomie laten zien, bijvoorbeeld van spieren, bloedvaten en zenuwen.

    Digitale toepassingen

    We gebruiken in onderwijs en het onderzoek veel digitale technieken. Dat betekent dat we onderwijs geven en onderzoek doen met digitale beelden van (delen van) lichamen. Het gaat dan alleen om foto’s of 3D-afbeeldingen van het lichaam of delen van het lichaam. Deze beelden zijn niet terug te leiden naar een persoon. De plek waar de beelden zijn opgeslagen is goed beveiligd.

Herdenking voor nabestaanden

Voor nabestaanden is er een herdenkingsmonument. Daar herdenken we 1 keer per jaar de mensen die hun lichaam ter beschikking van de wetenschap hebben gesteld. Het herdenkingsmonument staat op het terrein van het Crematorium Groningen, Crematoriumlaan 6 in Groningen. 

Daarnaast organiseert Crematorium Groningen elk jaar een sfeervolle herinneringsbijeenkomst ‘Heimwee’ waarbij het herdenkingsmonument ook een rol speelt. U kunt naar het monument gaan wanneer u dat wilt.

Samenwerken met anderen

Als Groninger Lichaamsdonatieprogramma werken we veel samen, binnen en buiten het UMCG. Het doel van deze samenwerkingen is om: 

  • Zorgverleners zo veel mogelijk gelegenheid te geven om te oefenen en simuleren op gedoneerde lichamen, om zo minder fouten te maken bij patiënten
  • De ontwikkeling van nieuwe, of verbeterde, chirurgische protocollen mogelijk te maken, en/of nieuwe chirurgisch technieken te testen of te ontwikkelen (bijv. robotchirurgie)
  • De ontwikkeling van nieuwe manieren van anatomie-onderwijs mogelijk te maken
  • Te ondersteunen bij het ontdekken van nieuwe kennis omtrent de bouw van het menselijk lichaam, met name in relatie tot medische problemen en aandoeningen.

We werken ook samen met commerciële partijen zoals Enatom B.V.. Dat gebeurt alleen als de samenwerking bijdraagt aan de doelstellingen en de impact van het Groninger Lichaamsdonatieprogramma.

Meer informatie

Meer weten over het ter beschikking stellen van uw lichaam voor de wetenschap? Op de website lichaamsdonatie.info staat meer informatie.

Contact

Voor meer informatie over lichaamsdonatie kunt u bellen naar het secretariaat van de sectie Anatomie en Medische Fysiologie van het UMCG. U kunt ook een mail sturen.