Hoe kleurrijke kloostergangen bijdragen aan herstel patiënten

In het voorjaar van 2024 is de nieuwbouw van het UCP in gebruik genomen: een open, licht en transparant gebouw dat tegelijkertijd genoeg rust en privacy biedt. Een omgeving die zorgvuldig is afgestemd op de behoeften van patiënten, medewerkers en bezoekers, met aandacht voor daglicht, geluid, bewegingsruimte en buitenlucht. Toch ontbrak er nog iets dat juist belangrijk is voor het herstel en de mate van welbevinden van patiënten: kunst.

Kunst die ondersteunt, niet verstoort

De afdeling Kunstzaken van het UMCG stelde een kunstplan op voor de kale kloostergangen rondom de binnentuin van het UCP. Marika, naast beeldend therapeut ook afgestudeerd aan de Rietveld Academie, kreeg de vraag mee te denken; van opdrachtomschrijving en eerste schets tot het definitieve ontwerp. ‘Ik wist meteen: dit is een hele grote verantwoordelijkheid. Welke kunst hebben onze patiënten nodig? Je wilt niet dat ze dingen zien die er niet zijn, of dat bepaalde beelden ze onbedoeld raken of hevige emoties oproepen. Kunst mag uitnodigen tot gesprek, wat patiënten kan helpen om gedachten en emoties te uiten.’

Balans tussen prikkels en rust

In haar werk ziet Marika maar een klein deel van de psychiatrische patiënten. Ze ging daarom in gesprek met collega’s om de behoeften van hun patiënten helder te krijgen en zo duidelijke richtlijnen voor de kunstenaars op te stellen. Ze ontdekte dat de ene patiënt gevoelig is voor dynamiek, terwijl de ander juist wel wat prikkels kan gebruiken – een uitdagende balans om te vinden. Hoe dan ook, het uiteindelijke doel van de kunst sluit aan bij de visie van de architecten: patiënten moeten het geval krijgen dat er tijdens een moeilijke periode van opname en behandeling echt naar hen wordt omgekeken.

De harmonie van kunst en patiëntbeleving

Verschillende kunstenaars krijgen de kans hun ideeën in te brengen. Hoewel Marika het werk van Gijs Frieling kent als dynamisch en soms druk, raakt ze in het atelier van FreelingWaters direct onder de indruk van een proefstuk van Job Wouters, de andere helft van het kunstenaarsduo. ‘Het was zo prachtig, met zoveel aandacht en liefde geschilderd’, vertelt ze. Marika ziet direct de zorg en zachtheid die het duo wil overbrengen. Precies wat zij voor patiënten voor ogen heeft. Na dat bezoek weet ze het zeker: dit is het juiste werk voor het UCP, haar werkomgeving. Met afwisselend rustige en bewegende vormen voldoet De Tuin van de Kunstenaar van FreelingWaters aan alle eisen.

Herstel dankzij kunst

Inmiddels gebruikt Marika het kunstwerk ook in haar therapiesessies met patiënten. ‘Veel mensen zijn door angst en depressie naar binnen gericht,’ legt ze uit, ‘dus een blik naar buiten, echt kijken en onderzoeken wat ze zien, is al helpend.’ Ze moedigt haar patiënten aan om iets in het kunstwerk te zoeken dat hen aanspreekt, maakt daar samen met de patiënt een foto van en vergroot die om de techniek te bestuderen en soms na te doen. Zoals schilderen met twee kleuren op één kwast. Voor patiënten die het aankunnen, vraagt ze ook welke emoties het kunstwerk oproept. Dit helpt hen gevoelens te verkennen aan de hand van beeldende kunst.

Dat Marika aan het hele kunstproces mocht deelnemen, voelt als een enorme eer. ‘Hier heb ik het op m’n tachtigste nog over. Ik vond het zo bijzonder! Mijn werkplek voelt nu nog meer van mij.’