‘Er zijn genoeg vrouwen die het maken in de wetenschap. Ik heb ook echt nog nooit gedacht dat ik iets niet kan omdat ik een vrouw ben,’ zegt promovenda Aranka Ballering. Ze doet onderzoek waaruit blijkt dat het grote consequenties kan hebben als een huisarts bij patiënten met alledaagse klachten, onderscheid maakt naar gender en geslacht.
De geschiedenis stond lange tijd niet aan de kant van de vrouwelijke patiënt. ‘Zo’n 15 à 20 jaar geleden was het normaal dat vrouwen minder actief werden gevraagd om mee te doen aan medisch-wetenschappelijke onderzoeken, onder andere omdat hun hormoonhuishouding ingewikkeld zou zijn', legt Aranka uit. ‘De man was de gouden standaard, want die was lekker consistent zonder menstruatiecyclus en menopauze.’
Een gevolg van onderzoek doen zonder rekening te houden met geslacht, zagen we onlangs nog voorbijkomen, merkt Aranka op. ‘De onderzoeksresultaten naar COVID-vaccins waren niet uitgesplitst naar geslacht. Terwijl dat tegenwoordig nou juist veel vaker wél gebeurt, zegt ze. ‘Wetenschappers die onderzoeksubsidies aanvragen, moeten in hun voorstel namelijk beschrijven hoe ze gender en geslacht meenemen.’
Aranka’s promotieonderzoek is onderdeel van het gezondheidsprogramma van ZonMw over gender- en geslachtsverschillen. ‘Sekse gaat over het geslacht van mensen, gender over de sociale kant van man of vrouw zijn.’ Een van de resultaten die uit haar onderzoek blijkt, is dat vrouwen met lichamelijke klachten minder vaak doorverwezen worden naar een medisch specialist. ‘Dat hoeft niet verkeerd te zijn, bijvoorbeeld als je vanuit klinische ervaring weet dat een bepaalde hoofdpijn bij vrouwen meestal vanzelf over gaat. Maar de balans tussen rechtvaardigheid en realiteit is een delicate. Het gaat erom dat de arts zich er bewust van is dat dat voor die patiënt die in de spreekkamer zit, niet zo hoeft te zijn.'
Aranka benadrukt dat zij met haar onderzoek verder bouwt op het werk van wetenschappers en artsen die al langer aandacht vragen voor gender en geslacht in de gezondheidszorg. ‘De cardiologen Janneke Wittekoek en Angela Maas bijvoorbeeld, hebben de weg geplaveid voor onderzoek naar ziekte en gezondheid van vrouwen, en hoe dat verschilt ten opzichte van mannen.’ Dat dat belangrijk is, wordt steeds duidelijker. Zo is gebleken dat vrouwen en mannen bij een hartinfarct verschillende symptomen kunnen hebben. ‘Als een vrouw geen pijn op de borst heeft, maar wel duizelig is of kaakpijn heeft en dat wordt niet als een symptoom gezien, heeft dat wellicht grote consequenties.‘
Ze krijgt wel eens te horen dat, omdat ze zelf een vrouw is, er natúúrlijk uit haar onderzoek komt dat vrouwen als patiënt achtergesteld worden. ‘Een keer heb ik zelfs als reactie gekregen: ‘Ach meisje, wat weet jij nou van onderzoek doen?’. Toen moest ik wel even slikken.’ De wereld zal natuurlijk niet meteen veranderen door dit soort onderzoeksresultaten. ‘Wat ik wel hoop en wat nodig is, is dat artsen zich veel meer bewust worden wat de invloed van gender en geslacht is op ziekte en gezondheid.’