Je leefstijl veranderen, dat is niet altijd makkelijk. Het vraagt om de juiste ondersteuning. In de zorg worden steeds vaker leefstijlinterventies ingezet om patiënten te helpen. In dit artikel delen we de verhalen van twee UMCG-collega’s. Marcel is maatschappelijk werker bij de genderpoli. Anna is verpleegkundige en leefstijlcoach in het UMCG. Hij zet zich in voor patiënten die genderincongruentie ervaren. Zij helpt nierpatiënten op weg naar een gezondere leefstijl. Hun aanpak verschilt, maar hun missie is hetzelfde: met kleine stappen een grote impact maken op de gezondheid van hun patiënten.
Marcel, maatschappelijk werker bij de genderpoli, ziet een patroon bij zijn patiënten: velen worstelen niet alleen met hun transitie, maar ook met leefstijlproblemen. Denk aan een hoog BMI of psychische klachten zoals sociale angst, eenzaamheid. Dit kan een operatie in de weg staan. De wachttijd is bovendien vaak een periode vol onzekerheden. Marcel realiseerde zich op een zeker moment dat er iets ontbrak dat in deze kwetsbare periode juist aandacht verdient: toegankelijke leefstijlondersteuning, afgestemd op zijn doelgroep. In plaats van te wachten tot patiënten zelf de stap zetten, nam hij zelf het initiatief. Op zoek naar passende ondersteuning voor zijn patiënten verdiepte Marcel zich in bestaande leefstijlinitiatieven binnen het UMCG.
"Ik heb een beetje gegoogeld en gekeken wat er in het UMCG is. Ik kan wel zelf allemaal dingen bedenken, maar stel je voor dat er al iets ligt.”
Via gesprekken met leefstijlcoaches, artsen en andere specialisten zocht hij naar een manier om leefstijlbegeleiding toegankelijker te maken voor zijn doelgroep. Om hierin een actievere rol in te kunnen spelen, startte hij vorig jaar met een opleiding tot leefstijlcoach, die hij recent afrondde.
De Sterk-training is opgebouwd rond bewustwording en gedragsverandering. In vier avonden, met een arts, een diëtist en een maatschappelijk werker, krijgen patiënten inzicht in hun ziektebeeld en de invloed van leefstijl. Ze maken een concreet plan, stellen haalbare doelen en leren omgaan met uitdagingen. De kracht van de training zit in de interactie: patiënten leren niet alleen van de specialisten, maar ook van elkaar. Een van de deelnemers vatte het treffend samen:
"De sterke kanten van de training vond ik dat er van meerdere kanten naar de nierziekte wordt gekeken. Het is niet alleen fysiek, maar ook mentaal. Positief is de uitwisseling tussen lotgenoten tijdens de training. Het werkboek kun je op terugvallen na de training. Ga zo door!"
Toch loopt Anna tegen een uitdaging aan: patiënten merken vaak pas laat de gevolgen van een ongezonde leefstijl. Patiënten die naar de training komen, merken vaak nog niks van een slechte nierfunctie. Dat is het verraderlijke met nierproblemen: je merkt het pas als je behandeling nodig hebt. Mensen zien de noodzaak van zo'n training soms ook heel laat.
Hoewel Marcel en Anna in verschillende zorggebieden werken en elkaar niet kennen, hebben zij beiden iets gemeen: ze hebben hart voor de patiënt. Marcel besteedt aandacht aan leefstijl door dit actief ter sprake te brengen in de gesprekken die hij met patiënten heeft. Hij vertelt over de invloed van stress op het lichaam, helpt patiënten inzicht krijgen in hun eetpatronen en ondersteunt hen in het vinden van haalbare eerste stappen. Net als bij de Sterk-training gaat het niet alleen om voeding en beweging, maar ook om aspecten zoals mentale veerkracht en sociale steun.
Bij patiënten die genderincongruentie ervaren komt leefstijl in een later stadium aan bod, terwijl eerdere aandacht een positieve invloed kan hebben op hun traject. Ook met de Sterk-training probeert Anna samen met haar collega’s in een vroeg stadium bij de nierpatiënten in te grijpen, voordat de nierfunctie onder de 20% daalt.
"Als patiënten eenmaal in het keuzetraject voor dialyse of transplantatie zitten, zijn ze met zoveel andere dingen bezig dat er geen ruimte meer is voor een programma als de Sterk-training."
Zowel Anna als Marcel laten zien dat leefstijlinterventies op verschillende manieren kunnen worden toegepast. Waar de Sterk-training werkt met vaste programma’s en groepsbijeenkomsten, kiest Marcel voor een meer individuele benadering binnen de genderzorg. Zowel Anna als Marcel zien leefstijl als een essentieel onderdeel van de zorg. Bij nierpatiënten kan een gezonde leefstijl de progressie van de ziekte vertragen. Bij patiënten die genderincongruentie ervaren vergroot het de kans op succesvolle medische behandelingen. In beide gevallen is begeleiding op maat nodig: niet iedereen heeft dezelfde behoefte of mogelijkheden.
"Anna: Iedere groep is weer anders, de dynamiek verschilt. Soms krijg je veel terug, soms is er in het begin wantrouwen. Maar het is altijd verrassend om te zien hoe mensen uiteindelijk toch stappen zetten."
Hun werk benadrukt hoe belangrijk het is om leefstijl structureel in de zorg te verankeren. Initiatieven zoals de Sterk-training en Marcel’s persoonlijke begeleiding laten zien dat kleine stappen grote gevolgen kunnen hebben. De weg naar een gezonder leven begint klein, maar met de juiste begeleiding kan elke stap een wereld van verschil maken!
De schrijvers van dit artikel, Stijn Bolt, Ilse Hoekstra en Arne Brockmöller, verdiepten zich de afgelopen tijd in leefstijlzorg in het UMCG. Zij doen mee aan UMCG NEXT. Dit programma stelt trainees en young professionals in staat om het UMCG beter te leren kennen en zich in de organisatie te verdiepen. Zo ook in het thema Preventie. Stijn, Ilse en Arne vertellen in dit artikel wat ze leerden van de verhalen van Marcel en Anna. En ze delen hun frisse blik op leefstijlzorg: aan welke voorwaarden moet deze wat hen betreft voldoen om de patient zo goed mogelijk te kunnen helpen?
